Blog

“I have a dream!” diyerek başladı Martin Luther King söze: Bir hayalim var! Bazıları için o hayalin adı, mükemmel çeviri. Ve en nihayetinde her çevirmen en az bir kere kendini bu tuzağa düşmüş halde buluyor. Elbette Martin Luther King’in hayali bizimkinden çok çok farklıydı ama zaten her hayal kişiye özel değil mi?

Dolayısıyla her çeviri, yazarında başka, çevirmeninde başka, ve okurunda bambaşka beklentilerle karşılanıyor? Ve her çevirinin farklı bir çevirmenin elinde, bambaşka bir ruha bürünmesi de bu hayalin meyvesi. Dolayısıyla tüm bu farklı beklenti sınıfları içinde, işin içine bir de kişisel tercihler ve seçimler girince, yorumlar da kişiden kişiye değişiklik gösteriyor.

Mevcut şartlar altında, her çevirmen okur olarak çeviriye baktığında, zihninin derinliklerinde, “bir hayalim” var diyerek yola çıkıyor. Dolayısıyla, çeviri okuma sürecinde kişisel tercihlerimizin süzgecinden geçerek, “olduğundan” ziyade “olması gerektiği” fikriyle yorumlanıyor. Aslında tüm bu farklılıklar, gerek çevirinin gerekse de iletişimin doğasında var olan, kabul edilebilir ve hatta çoğu kendisinden beklenen etkiyi yaratabilir.

Ancak çeviri eleştirisi söz konusu olduğunda, kişisel duruş ve tercihler bu kadar kabul edilebilir olmayabilir. Elbette insanın dahil olduğu her süreçte olduğu gibi eleştiri süreci de belirli düzeyde öznel düşünceleri de kapsıyor olacaktır. Ancak çeviri eleştirisinin doğası gereği nesnel neden-sonuç ilişkisi de kaçınılmaz.

Tümüyle medikal jargonla yazılmış bir laboratuvar sonucunun, yine aynı alanda hakim bir medikal uzman için çevrilmesiyle, doğrudan hastanın kendisi için çevrilmesi farklı beklentileri karşılamak söz konusu olduğunda kaçınılmazdır. Yine benzer biçimde bir pazarlama broşürünün çevirisinde, kaynak kültürde gerek  kültürü yakalamak, gerek pazarlama stratejilerinin uygulanması için okurun hayali dışına çıkmak da mümkün, üstelik bu çevirinin kalitesini belirleyen öncüllerden biri.

Sonuç olarak, çevirinin öznelliğini eleştirinin nesnelliğiyle birleştirmek çeviri sürecini ve kaliteli çeviriyi garanti etmenin temel yapı taşlarından. Her birimizin hayalini gerçekleştirmek elbette mümkün değil. Ancak çevirmen,  her hayali gerçek kılmak için hayalinizdekinin de ötesinde bir süreç yönetimiyle, hayal edemediklerinize ulaşmanızı sağlar. Bu süreç bazen hayal edilene ulaşamamanın getirdiği memnuniyetsizlik, bazen sürecin anlaşılamamasından kaynaklı yergiyle sonuçlansa da, gün sonunda kazanan her zaman ÇEVİRİ’dir.